Шетел валютасындағы депозиттердің жылыстауы аясында теңгедегі депозиттік база тұрақты және сенімді өсімді көрсетеді

Шетел валютасындағы депозиттердің жылыстауы аясында теңгедегі депозиттік база тұрақты және сенімді өсімді көрсетеді

2019 жылдың бірінші тоқсанында шетел валютасындағы депозиттерді қысқарту есебінен жеке тұлғалардың депозиттік базасын 2,5%-ға қысқарту тіркелді. Депозит нарығының теңгелік секторы өсімді көрсетті, валюталық сектордың қысқаруы үш факторға байланысты болды: бағамдық қайта бағалаумен – 12%-ға, теңгемен валюталық салымдарды айырбастаумен – 42%-ға, банк жүйесінен шетел валютасындағы салымдардың жылыстауымен – 46%-ға.

Жалпы 50 миллион теңгеден аса ірі салымдар сегментін қозғаған барлық үш фактор – дәл осы сегментке ақша қаражаты қозғалысының 81% тиесілі. Ұлттық валютадағы депозиттер сегменті тұрақты болып қана қоймай, сонымен қатар, салым өсімін де көрсетеді.

Теңгедегі депозиттер валюталық салымдарға қарағанда, бірінші тоқсан ішінде де, болашақта да бір жыл бойы да тұрақты болып қалды. Мәселен, егер жеке тұлғалардың депозиттік базасы бір жыл ішінде 5,7%-ға өскен болса, теңгедегі депозиттер 16%-ға немесе 654,9 миллиард теңгеге өсті.

Теңгедегі депозиттердің тұрақты өсуін бұқаралық сегмент қамтамасыз етеді-бұл 20 миллион теңгеге дейінгі депозиттер, шоттардың 95%-ы теңгемен ашылған. Өткен жылы жаппай сегменттегі теңгемен депозиттер 16,4%-ға өскенін көрсетті. Бірінші тоқсанда сондай – ақ өсім байқалады: теңгемен депозиттік база 4%-ға, оның ішінде бұқаралық сегментте 3%-ға өскенін көрсетті. Теңгедегі депозиттердің жаппай сегментінің өсуі жаңа депозиттерді тартуды және валюталық салымдарды айырбастауды қамтамасыз етеді,бұл азаматтардың қазақстандық банк секторына, ұлттық валютадағы салымдарға деген сенімін және қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуін білдіреді.

Шетелдік валютадағы салымдардың жылыстауы 2016–2017 жылы орын алды және негізінен теңгедегі салымдарды айырбастаумен байланысты болды: валюталық салымдардың жылыстауы және теңгелік салымдардың құйылуы жаппай сегментте де, ірі салымдардың сегментінде де салыстырмалы болды. Дәл осы кезеңде депозиттік базаны 80,4%-дан 52%- ға дейін долларсыздандыру келеді.

2018 жылдың соңынан бастап теңгедегі валюталық салымдардың ағыны баяулады және қазақстандық банк жүйесінен 50 миллион теңгеден шетел валютасындағы салымдардың ағыны айқын болады. Бұл ірі капитал иелерінің бір бөлігі өз инвестицияларының тәуекел профилін өзгертуіне және жоғары кірістілігі бар тәуекел активтеріне инвестициялауға дайын болғандықтан, бұл ретте отандық қор нарығында инвестициялардың баламалы нұсқалары жоқ. 2019 жылдың бірінші тоқсанына жоғары сыйақы мөлшері 7%-ға дейін жасалған валюталық салымдар бойынша шарттар мерзімі аяқталу кезеңінің бірінші толқыны келді. Яғни халықаралық нарықтағы қарыз капиталының ағымдағы кірісіне қарағанда 2–3 есеге көп. Валюталық салымдарды өтеудің негізгі көлемі (80%) 2021 жылдың соңына дейін біркелкі бөлінген. Сондықтан осы перспективада валюталық депозиттердің аз шамада төмендеуі жалғасады деп күтуге болады. Дегенмен бұл банк секторының тұрақтылығына әсер етпейді.

ҚДКБҚ мәліметтеріне сәйкес, бүгінгі күні Қазақстандағы ірі көлемдегі валюталық салымдардың жартысынан астамы жаңадан тартылған валюталық салымдар бойынша шекті ставкалардан ғана емес, сондай-ақ шетелдік нарықтардағы депозиттер бойынша ставкалардан да айтарлықтай асып түсетін ставкалар бойынша жергілікті банктердегі шоттарда орналастырылған. Негізінен, капитал иелері мұндай ірі валюталық салымдарды инвестициялар ретінде және валюталық тәуекелдерді хеджирлеу құралы ретінде қарастырады, ал жоғары кірістілік негізгі фактор ретінде қарастырылмайды. Мысалы, ағымдағы жылдың бірінші тоқсанында шетелдік валютадағы салымдардың 90%-дан астамына шарттар мерзімдері келген. Олар ағымдағы 1% ставка бойынша ұзартылған.

Осылайша, жиынтық депозиттік базадағы валюталық салымдардың үлесі елеулі болып қалуда және бүгінгі күні шамамен 44%-ды құрайды. Жеке тұлғалардың депозиттерін долларландыру депозиттік базаның әртүрлі сегменттері бойынша біркелкі емес. Мәселен, жаппай сегментте шетел валютасындағы депозиттердің үлесі 25%-дан, ал шоттар саны бойынша 5%-дан аспайды, бұл осы сегментте дедолларизация болғанын көрсетеді. Теңгедегі және шетел валютасындағы депозиттер бойынша сараланған мөлшерлемелер арасындағы елеулі спрэд осы сегменттегі теңгелік салымдардың тартымдылығын сақтайды. Ал салымдардың долларлану деңгейіне теңгенің айырбас бағамының едәуір ауытқуы ғана әсер етуі мүмкін. Валюталық салымдар бойынша кірістілік мұндай салымшылар үшін рөл атқармайды. Өйткені валюталық салымдарда өз жинақтарын көбейту оңай емес. Өте ірі салымдар сегментінде (50 миллион теңгеден бастап) жағдай қарама – қайшы: депозиттердің долларлануы жоғары болып қалады – 73%, өйткені осы сегменттегі валюталық салымдар жоғары табыс алу үшін емес, ұзақ мерзімді перспективада тәуекелдерді хеджирлеуге арналған.

2016 жылдың басынан бастап валюталық салымдар бойынша мөлшерлемелерді 3%-дан 1%-ға дейін біртіндеп төмендету экономиканы долларсыздандыру бойынша шаралардың бірі ретінде жүргізілді. Ең жоғары сыйақы мөлшерлемесі 2017 жылғы желтоқсаннан бастап 1% деңгейінде сақталды. Сонымен қатар, осы кезеңде валюталық салымдардың кетуі болмашы болды және 2018 жылдың бірінші тоқсанында орташа есеппен 1,1%-дан аспайтын болды. Бұдан басқа, корпоративтік сектордың депозиттері бойынша мөлшерлемелер ҚДКБҚ ставкасымен шектелмеген және соған қарамастан, осы депозиттер бойынша нарықтық мөлшерлемелер 1%-дан аспайды. Бұл банк секторының қазіргі уақытта валюталық кредиттеу мен қаржыландыруға сұраныстың болмауы салдарынан валюталық салымдар бойынша неғұрлым жоғары мөлшерлемелерді ұсынуға дайын еместігіне байланысты.

Депозиттік нарық өсімінің баяулауы көршілес елдерде де байқалады: Ресейде бірінші тоқсанда жеке тұлғалардың депозиттік базасы 1%-ға қысқарды. Ірі ресейлік банктердің АҚШ долларындағы жылдық депозиттер бойынша сыйақы мөлшерлемелері 3,6%-ға дейін жеткеніне қарамастан, депозиттердің көлемі рубльдік депозиттер секторында да, валюталық салымдар секторында да орташа есеппен 1%-ға төмендеді.