Бұл жинақ салымдар. Мерзімі - бір жылдан екі жылға дейін. Үстіне қосымша ақша салуға және мерзімінен бұрын ақша алуға болмайды. Белгілі бір мақсаттарға арналған мұндай ұзақ мерзімді салымдарды күнделікті шығындарына жетіп артылатын ақшасы бар адамдар таңдайды.

Ақшаны екі жылға салу міндетті емес. Банктер мұндай салымдарды жарнамалайтын себебі, олар бойынша ең жоғары сыйақы төленеді. Банктерде мерзімі бір айдан бастап үш жылға дейін болатын салымдар бар. Ең жоғары сыйақы әрине, толықтыруға болмайтын осы жинақ салымдарда болады.

Жалпы жинақ салымдар елімізде 2018 жылдың 1 қазанынан бастап енгізілген. Мерзімі – үш жылға дейін. Үстінен қосымша ақша салуға болатын және ақша салуға болмайтын түрлері бар. Бірақ жинақ салымдардың бір ерекшелігі – оларды мерзімінен бұрын жартылай алуға болмайды. Тек толығымен ғана алуға болады. Бұл жағдайда салым жабылады. Сәйкесіше банк Сізге салым бойынша сыйақы мөлшерлемесін 0,1 пайыздан аспайтын көлемде беруі мүмкін.

Бұл туралы салымды таңдаған кезде банк маманынан сұрауыңыз керек. Өйткені банктердің барлығы бірдей мұндай – толықтыруға болатын жинақ салымдарды қабылдай бермейді.

Толықтыруға болатын салымның сыйақы мөлшерлемесі толықтырылмайтын түріне қарағанда аздау. Мысалы, биыл қаңтар айында бір жылға ашылған, толықтырылмайтын жинақ салымдар бойынша ең жоғары мөлшерлеме - 14,1, ал толықтырылатын түрі бойынша – 13 пайыз болды. Әдетте толықтырылатын салымды біртіндеп қомақты ақша жинау үшін таңдайды: жоғары мөлшерлеме тез жинауға септігін тигізеді.

Жинақ салым – мерзімі аяқталғанша алынбаса жоғары табыс әкеледі. Бұл – мақсатты салым. Мысалы, сол арқылы ипотека бойынша алғашқы салымға, балаларға білім беруге, үйге күрделі жөндеу жүргізуге ақша жинауға болады. Тәуекелі төмен, «құнсызданып кетеді» деп уайымдамайсыз.

Сыйақы мөлшері нақты белгіленген. Оның үстіне бұл салым бойынша кепілдік берілген шекті сома – 20 миллион теңге.

Есесіне салымды мерзімінен бұрын алуға болмайды. Сондықтан салымшы жинақ салымды ашқанда мерзімінен бұрын жартылай да толғымен де алмау жөнінде өзіне міндеттеме алады.

Әрине, жинақ салымыңызды ала аласыз. Бірақ сыйақыдан айырыласыз әрі уақыттан ұтыласыз. Біріншіден, банк шотқа қанша ақша салсаңыз, сонша ақшаңызды қайтарып береді. Бірақ жинақталған пайыздар берілмейді. Берілсе де ол жылына 0,1 пайыздан аспайды. Екінші, «ақшамды аламын» деп банкке хабарлағаннан кейін кемінде 30 күнтізбелік күн күту керек. Осылайша жинақ салымды мерзімінен бұрын алуға болмайды. Алсаңыз толығымен беріледі. Сөйтіп шот жабылады.  

Ондай банктер жоқ. Жинақ салымдар бойынша қызмет көрсетудің жалпы шарттары, оның ішінде мерзімінен бұрын ақша алу жағдайы Азаматтық кодексте көрсетілген. Сондықтан мерзімінен бұрын ақша алуға қатысты талаптар барлық банктер үшін ортақ.

Депозиттен керек кезінде мерзімінен бұрын ақша алып тұру үшін толықтыруға және мерзімінен бұрын ақша алуға шектеу қоймайтын салымды таңдау қажет. Мұндай үйреншікті, қарапайым салым қомақты табыспен қамтамасыз етпесе де ақшаңызды инфляциядан қорғайды. Бұл салымның сыйақы мөлшерлемесі салымның мерзімі аяқталғанша сақталады. Бірақ ақша керек болса, мерзімінен бұрын ала беруге болады.

Сондықтан «ыңғайлы», «жеңіл» немесе «шектеусіз ақша ала беруге болады» деген сипаттамасы бар салымдарды таңдаңыз.

Бұл мерзімінен бұрын алуға шектеу қойылған мерзімді салымдар. Банктерде мерзімді салымды үш айдан екі жылға және одан да ұзақ мерзімге ашуға болады. Бұл салымдардың ақша салуға болатын және болмайтын түрлері бар.

Мерзімді салымдардың пайыздық сыйақы мөлшерлемесі айтарлықтай жоғары: инфляцияны жауып қана қоймайды, табыс та әкеледі. Мысалы, ағымдағы жылы банктер толықтыруға болатын бір жылдық салымдарды 11,1 пайызбен, ал толықтыруға болмайтын түрін – 11,6 пайызбен қабылдады.

Көтеріңкі сыйақы мөлшерлемесі - мерзімінен бұрын алуға қойылған шектеудің өтемі. Жинақ салымда да солай. Мұндай салымнан ақшаны жартылай немесе толығымен алуға болады. Бірақ сыйақы төмендетіледі. Сондықтан бұл салым бойынша да ақша мерзімі аяқталғаша жатуы керек. Сонда пайыздық сыйақыны жоғары мөлшерлемемен алуға қол жеткізесіз.

Капиталданатын салымдарда ақша тезірек көбейеді. Мысалы, ай сайын капиталданатын салым бойынша банк ағымдағы айда есептелген пайызды салым сомасына қосады. Ал келесі айдағы пайыздар өткен айдағы пайыз есебінен ұлғайған салым сомасына қосылады. Салым мерзімі аяқталғанша осылай жалғаса береді. Айта кетелік, күн сайын, ай сайын және үш ай сайын капиталданатын салымдар бар.

Мұндай салымның түпкі табыстылығы жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі – ЖТСМ ретінде белгіленеді.
Егер пайыздарды алмайтын болсаңыз, салымыңызға осы сома есептеледі. ЖТСМ-ды тауып, салыстыру оңай: банктер бұл көрсеткішті әдетте жарнамада және интернет бетінде депозиттерін сипаттағанда қолданады.

Кейбір салымшылар пайыздары бөлек шотқа немесе карточкаға түсіп отыратын салымдарды таңдайды. Капиталданбайтын салымның табыстылығы атаулы сыйақы мөлшерлемесі ретінде белгіленеді. Мысалы, егер Сізге пайызы ай сайын карточкаңызға түсіп отыратын салым керек болса, банк сайтынан атаулы сыйақы мөлшерлемесін іздеп тауып, оны салым сомасына көбейтіп, 12-ге (айға) бөліңіз – әр айдың соңында осындай сомаға қол жеткізе аласыз.

Егер депозитіңізді толықтырғыңыз келсе, болашақ пайыздық төлемдерді есептеу үшін банк сайтындағы калькуляторды пайдаланыңыз.

Бұл аты айтып тұрғандай, депозитіңізді Сіздің қатысуыңызсыз автоматты түрде ұзарту деген сөз. Ұзарту мүмкіндігі және тіпті қанша рет ұзартылатындығы, мысалы, бір, үш немесе бес ретке дейін ұзарту мүмкіндігі банк салымы шартында қарастырылған. Салымның мерзімі аяқталған соң, салымшы оны алмаса, банк салымды бұған дейінгі мерзімге қайта ұзартады.

Егер салымыңыздың ұзартылғанын қаламасаңыз, салым мерзімі аяқталатын күні банкке келіп, салымды жауып, ақшаңызды кассадан немесе басқа банкке аудару арқылы алуыңызға болады. Егер шартта автоматты түрде ұзарту көзделмесе, немесе депозит онсыз да жеткілікті ұзартылған болса, салым мерзімі аяқталған соң, банк ондағы ақшаны автоматты түрде ағымдағы шотқа аударады.

Салымды келесі мерзімге ұзарту барысында сыйақы мөлшерлемесі өзгеруі мүмкін. Егер банк бұл сәтте осындай жаңа салымдарды жоғары немесе төмен пайызбен қабылдап жатса, онда Сіздің салымыңыздың сыйақысы да өзгереді.

Кейбір банктерде салымның автоматты түрде ұзартылғаны керек-керек еместігін таңдауға мүмкіндік бар. Кейбір банктерде автоматты түрде ұзарту қарастырылмаған – бұл жағдайда салым мерзімі аяқталған соң, банк салым сомасын сыйақысымен бірге ағымдағы шотқа аударады. Ал басқа банктерде салым мерзімін автоматты түрде ұзарту - шарт талабы. Бұл жағдайда салым мерзімі аяқталатын күні банкке жүгінуіңіз керек: егер үлгермесеңіз, салымыңыз ұзартылып қойылса, ақшаңызды тек 30 күннен кейін ғана ала аласыз.

Сондықтан салымыңыздың мерзімі аяқталатын күні банкке баратыныңызды алдын ала жоспарлаңыз. Бұл күні депозитіңізді жауып, ақшаңызды кассадан немесе басқа банктегі шотыңызға аудару арқылы ала аласыз. Соңғы жағдайда – өтінішіңізде сол шотыңыздың 20 санды жеке IBAN нөмірін көрсетіңіз. Егер ірі көлемде ақша алатын болсаңыз бұл туралы банкті алдын ала ескертіңіз.

Қор мамандары Сізге депозиттерге кепілдік беру, есептелген сыйақы немесе депозиттер бойынша қызмет көрсету мәселелері жайында ақыл-кеңес беруге қашанда дайын. Бірақ банкпен арадағы дауды өз бетіңізбен ғана шеше аласыз.

Банктің байланыс орталығына хабарласаңыз немесе Басқарма төрағасына не болмаса филиал директорының атына хат жазып, оны банктің жергілікті филиалының кеңсесіне тапсырыңыз. Банк Сізге 15 күн ішінде ресми түрде жауап береді. Банктің мекенжайын, қажетті деректемелерін және басқа да керекті апараттарды оның ресми сайтынан іздеңіз.

Егер банк көмектесе алмаса немесе жауабына көңіліңіз толмаса, Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің жергілікті қоғамдық қабылдауына жазылыңыз. Байланыс телефондары www.gov.kz сайтында.

Жоқ, депозиттерді тек банктер ғана қабылдайды. Ал ҚДКБҚ ең жоғары сыйақы мөлшерлемелерін есептеп, жариялайды және банктерге ұсынады. Ал банктер осы ең жоғары пайыздық мөлшерлемелермен мерзімсіз, мерзімді және жинақ салымдар қабылдай алады. Мөлшерлемелердің мәндері ай сайын қайта қаралады. Сондықтан Сіз ағымдағы айдың басында екі ай мерзімге барынша ыңғайлы сыйақы пайызына салым аша аласыз.

Егер Қор өткен аймен салыстырғанда ең жоғары мөлшерлемелерді көтеретін болса, әрбір банк жаңа депозиттер бойынша тиісті сыйақы мөлшерлемелерін көтеруге, өзгеріссіз қалдыруға немесе төмендетілген пайызбен қабылдауға құқылы. Яғни, өз еркі. Барлығы банктің саясаты мен қаржы жағынан сұранысына байланысты.

Егер Қор шекті мөлшерлемелерді керісінше азайтатын болса, онда алдағы айдың басынан бастап жаңа депозиттердің мөлшерлемелері жаңадан бекітілген ең жоғары мөлшерлемелер көлемінде болады.

Жаңа мөлшерлемелер тек жаңа салымдарға ғана тиесілі. Мысалы, жинақ салымға 14,6 пайызбен ақша салдыңыз делік. Ал келесі айда Қордың ұсынған ең жоғары сыйақы мөлшерлемелері 14,5 пайызға дейін төмендетілді. Бірақ соған қарамастан банк шотыңызға мерзімі аяқталғанша немесе ұзартылғанша сыйақыны 14,6 пайызбен есептейтін болады.

Теория жүзінде барлық банктер салымдарды кез келген пайызбен қабылдай алады. Ал іс жүзінде банктерде депозиттер бойынша мөлшерлемелер ұсынылған ең жоғары мөлшерлемелерден аспайды.

Банк салымшылары – жеке тұлғалар мен дара (жеке) кәсіпкерлер өз депозиттерін сақтандыру міндетінен босатылған. Ақшаңыздың сақталуына қатысты құқыңыз заң жүзінде қорғалған.

Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры салымшылардың құқықтары мен мүдделерінің қорғалуын және заңның орындалуын қамтамасыз етеді. Егер банк лицензиясынан айырылса, Қор банк салымшылары алдындағы міндеттемелерді өз жауапкершілігіне алып, депозиттер мен сыйақыларды кепілдік берілген ең жоғары сома көлемінде өтейді.

Салымшылардың депозиттер бойынша өтем алу құқығы және банктердің депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысу міндеттемесі «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Заңда (61–1 бап) бекітілген.

Бұл туралы «Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы» Заңынан толыққанды оқып білуіңізге болады. Бұл Заңда әр түрлі депозиттер бойынша кепілдік берілген ең жоғары сомалар, төлем мерзімі, Қордың жұмыс істеу қағидалары және төлемдерді қаржыландыру көздері жазылған.

Барлық заңдар online.zakon.kz және Әділет министрлігінің adilet.gov.kz. сайттарында қолжетімді.

Әрбір депозит түрі үшін ҚДКБҚ артық ақша төленбейтін кепілдіктің максималды сомасы белгіленген:

• теңгемен жинақ салымдары бойынша – 20 миллион теңгеден артық емес;
• жинақ салымынан басқа, теңгемен барлық депозиттер бойынша - 10 миллион теңгеден артық емес;
• шетел валютасындағы депозиттер бойынша-5 миллион теңгеден артық емес.

Депозитордың бір банктке бірнеше түрлі кепілдік берілген депозиттері бар болса, ҚДКБҚ олар бойынша депозиттің әр түріне жеке белгіленген кепілдік берілген өтемнің максималды мөлшері шегінде жиынтық кепілдік берілген өтем төлейді, алайда, бұл сома 20 миллион теңгеден аспайды.

ҚДКБҚ өтемді банк лицензиясынан айрылған күндегі есептелген сыйақы бойынша төлейді. ҚДКБҚ шетел валютасымен салынған салымдар бойынша өтемді банк лицензиясынан айырылған күндегі валюта айырбасының нарықтық бағамы бойынша теңгемен есептейді және төлейді.

Сыйақы да қорғалады! ҚДКБҚ максималды сома шеңберінде банк лицензиясынан айырылған күнге дейін есептелген сыйақыға кепілдік береді. Аталған норма 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап енгізілген және қолданылады..

Теңгелік салымдармен қатар банк шотындағы және төлем карточкасындағы ақшаларға, тұрғын үй құрылысы жинақ жүйесіндегі салымдар мен мемлекет тарапынан AQYL сыйлықақысы қарастырылған білім беру жинақтау салымдарына 10 миллион теңге көлемінде кепілдік беріледі.

ҚДКБҚ жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банк шоттарын ашу және жүргізу лицензиясын алған кез келген банктегі депозиттерге кепілдік береді. Тек ислам банкі жүйесіндегі салымдарға Қор кепілдігі қолданылмайды.

ҚДКБҚ әр түрлі банктерде ашылған депозиттер бойынша жеке-жеке кепілдік береді.

Егер бір қатысушы банкте түрі мен валютасы әртүрлі бірнеше депозит ашылған болса, онда барлық депозиттер бойынша соманың жиынтық қалдығына кепілдік беріледі, дегенмен, депозиттің жекелеген түрі бойынша шекті мәндерді ескеріп, кепілдік берілген өтемнің максималды сомасы – 20 млн теңгеден аспайды.

ҚДКБҚ банк барлық банк операцияларын жүргізу лицензиясынан айырылған жағдайда  банк салымшыларының алдында міндеттемелер қабылдайды. Банктің лицензиясын Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі қайтарып алады. Осындай ақпарат сол күні теледидарда, интернетте және әлеуметтік желілерде пайда болады. Ресми дерек көзі – Агенттік және ҚДКБҚ сайттары. Кепілдік берілген өтем банк лицензиядан айырылған күннен бастап 35 жұмыс күнінен аспайтын мерзімде төленеді.

Кепілдік берілген өтемді төлеу ҚДКБҚ және агент банктер арқылы жүзеге асырылады. ҚДКБҚ-ға кепілдік берілген өтемді төлеуге өтінішті салымшылар (банк шоттарының, төлем карточкаларының және депозиттердің иелері) электрондық нысанда береді. ҚДКБҚ ақшаны өтініш берілген күннен бастап 5 жұмыс күнінен артық емес мерзімде салымшының өтінішінде көрсетілген шотына ақша аудару арқылы қолма-қол ақшасыз тәсілмен ғана төлейді. Агент банктерге өтінішті салымшылар мен өтініш берушілер қағаз тасымалдағышта береді. ҚДКБҚ-ға қарағанда агент банктер төлемді мынадай тәсілдермен жүзеге асырады: қолма-қол ақша, басқа банктегі банк шотына ақша аудару, агент банкте депозит ашу.

ҚДКБҚ кепілдік берілген өтемді төлеуді жүзеге асыратын агент банктердің тізімін ұсына отырып, төлемнің басталғаны туралы салымшыларды хабардар етеді. ҚДКБҚ мен агент банкке кепілдік берілген өтемді төлеу үшін төлем басталған күннен бастап бір жыл бойы өтініш беруге болады.

Негізінен, салымшы өз депозиті бойынша өтемақы алу үшін жеке өтініш беретін болса, жеке басын куәландыратын құжат жеткілікті. Өтінішті агент банктің қызметкері кепілдік берілген өтемді төлеудің электрондық порталында толтырады, оған салымшы қолтаңбасын қояды.

Қосымша құжаттар тапсыру қажет болатын басқа да жағдайлар болуы мүмкін, мысалы, сенімгерлік жүктелген тұлға, ата-аналар кәмелетке толмаған балаларға арналған салымдар бойынша ақша алған кезде, мұрагерлер немесе тегі, азаматтығы өзгерген жағдайлар. ҚДКБҚ да, агент банк те салымшыларға жеке жағдайлардың әрқайсысы бойынша, оның ішінде ҚДКБҚ байланыс орталығы (1460) арқылы консультация береді. Салымшы қажетті ақпаратпен: кепілдік берілген өтемді алуға арналған құжаттар тізімімен сайтта дербес таныса алады.

Жоқ: агент банктер салымшыларға таңдаудың бірнеше нұсқасын ұсынады. Төлемді қолма-қол қаражат түрінде кассадан алуға, қолданыстағы шотқа, депозитке немесе карточкаға қолма-қол ақшасыз аударым жасауға немесе жаңа шот ашуға немесе агент банкте депозит ашуға болады.

Иә, агент банк өтінішті сенімхат бойынша да қабылдай алады. Сенім білдірілген тұлға агент банкке жеке басын куәландыратын құжатпен жүгініп, өтініш толтыруы керек. Ақша қолма-қол ақшамен беріледі немесе қолма-қол ақшасыз төлеммен жіберіледі.

Банк лицензиясынан айрылған болса, банк заңнамасында жеке тұлғалар мен дара кәсіпкерлердің барлық депозиттерін басқа банкке беру мүмкіндігі қарастырылған. Бұл банк кепілдіктің максималды сомасына тәуелсіз, депозиттерді толық көлемде қабылдайды.

Депозиттерді беру туралы шешім банктен лицензияны қайтарып алған күннен бастап алғашқы 20 жұмыс күні ішінде қабылданып, ал депозиттерді нақты беру кейінірек болуы мүмкін. Егер активтер мен міндеттемелерді беру жөніндегі келісім жасалмаса, онда лицензиядан айырылған банктің салымшыларымен депозиттерге кепілдік беру қоры есеп айырысады.

Қордың салымшылардың ақшасына иелік етуге құқығы жоқ, тіпті оларды қызмет ақысын төлеп немесе қайырымдылық ұйымдарына аудара алмайды. Осындай жағдайдың шешімін табу мақсатында ҚДКБҚ кепілдік берілген өтемді төлеудің электрондық порталын қолданысқа берген, осы арқылы салымшылар онлайн өтініш беріп және тиесілі төлемді өзінің басқа шотына ала алады.

Сондай-ақ салымшылар бір жыл ішінде кепілдік берілген өтемді төлеу үшін өтініш білдірмеген жағдайда, талап етілмеген соманы ҚДКБҚ салымшылардың шоттарына ерікті зейнетақы жарналары ретінде аударады. Бұл жағдайда ҚДКБҚ алдын ала, яғни төлемдердің аяқталу мерзіміне дейін 30 жұмыс күні бұрын салымшыларды төлемдердің аяқталу күні және талап етілмеген соманың БЖЗҚ-ға аударылғаны туралы хабар береді.

Кепілдік берілген өтемді төлеу туралы өтініштер депозиттерге кепілдік беру туралы Заңға сәйкес:
• «Валют-Транзит Банк» АҚ, «Қазинвестбанк» АҚ, «Delta Bank» АҚ, «Qazaq Banki» АҚ, «Қазақстан Эксимбанкі» АҚ, «Астана Банкі» АҚ, «Tengri Bank» АҚ, « Ақ салымшыларынан «AsiaCredit Bank (АзияКредит Банк)» – 2022
жылғы 1 мамырға дейін (қоса алғанда);• «Capital Bank Kazakhstan» АҚ салымшыларынан (төлем басталған күннен бастап бір жыл ішінде) – 2022 жылғы 3 шілдеге дейін (қоса алғанда) қабылданады.